«Քաոս. աշխարհի արարումը» կտավը Հովհաննես Այվազովսկին ստեղծել է 1841 թվականին, երբ գտնվում էր Իտալիայում: Այդ ժամանակ նա ընդամենը 24 տարեկան էր: Ի սկզբանե կտավը ճանաչվեց արվեստի գլուխգործոց, իսկ Հռոմի պապ Գրիգոր 16-րդը նույնիսկ ցանկություն հատնեց այն գնել: Այվազովսկին հրաժարվեց փողից և նկարը նվիրեց կաթոլիկ եկեղեցու առաջնորդին:
Հետաքրքրական է, սակայն, որ ոչ բոլոր կարդինալները կիսեցին պապի հիացմունքը: Ոմանք պնդում էին, թե նկարն իր մեջ կրում է դիվային ուժ, որը նկարիչը միտումնաբար թաքցրել է սև ամպերի հետևում: Նույնիսկ հատուկ խորհուրդ գումարվեց, որտեղ Այվազովսկու աշխատանքը դիտարկեցին Սուրբ Գրքի տեսանկյունից: Ի վերջո, չար ուժերի առկայության մասին պնդումները հերքվեցին:
Անցան տարիներ: 1901 թվականին Հռոմի պապ Լևոն 13-րդը Այվազովսկու կտավը որոշեց նվիրել Մխիթարյան միաբանությանը: Ինչպես ասում են, հայ հանճարի գործը վերադարձվեց հայերին: Այսօր էլ կտավը պահվում է Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզում:
Ի դեպ, 1864-ին Այվազովսկին ևս մի կտավ ստեղծեց՝ դարձյալ «Աշխարհի արարումը» անվանումով:
Հովիկ Չարխչյան